Terceira
RONDREIS AZOREN
Terceira ontleent zijn naam aan het feit dat het als derde eiland werd ontdekt. Hier ligt de mooiste stad van de Azoren: |Angra do Heroísmo. Het historische binnenland maakt indruk met een oud vulkanisch landschap van diepe grotten, mysterieuze kegels en uitgestrekte massieven. Bekijk de impérios, de siewlijke kapellen van de Heilige Geest die behoren tot de meest barokke van de archipel. Terceira wordt ook wel heeft feesteiland genoemd. Er is elke week wel een festival. Maar Terceira wordt absoluut niet voor niets het culturele eiland van de Azoren genoemd.
PONTA DELGADA (SÃO MIGUEL) – ANGRA DE HEROÍSMO (TERCEIRA)
11 JUNI 2022
We verlaten vandaag het grootste eiland van de Azoren, São Miguel, om naar het eiland Terceira te vliegen. We kunnen alles op het gemak doen want we worden om 11:00 uur opgehaald en naar de luchthaven gebracht. Het is maar een korte vlucht van ca. 45 minuten. Er staat weer netjes ons iemand op te wachten. We worden naar het Terceira Mar Hotel gebracht in Angra do Heroísmo, de hoofdstad van dit eiland.
Het is koud, winderig en regenachtig weer in de hoofdstad van Terceira. Helaas moeten we wachten voordat onze kamer gereed is. Onze kamer wordt geüpgraded naar de presidentiële suite. In onze ogen ziet een presidentiële suite er anders uit en zeker qua service. We kunnen zelf ons koffer naar de kamer slepen. Na wat over en weer gebeld te hebben naar de receptie ontvangen we een waterkoker om een kopje thee te zetten. Later proberen ze het goed te maken door een tableau met kaas en een flesje wijn op de kamer te brengen. Het koffiezetapparaat werkt niet, de douchedeur heb je als je niet oplet in je handen. Maar goed we komen onze dagen hier wel door. Maar de hele middag kunnen we helaas niet naar buiten, het regent pijpenstelen. Hopelijk hebben we de komende dagen meer geluk met het weer.
TERCEIRA
12 JUNI 2022
Hopelijk hebben we vandaag meer geluk dan gisteren en blijft het droog. Om 9:00 uur worden we opgehaald door Flávio. Flávio is een jongeman van zo’n 30 jaar. Wat blijkt, hij is een bekende zanger op Terceira en heeft ook al de tours gedaan in het buitenland waaronder Nederland. Hij heeft verschillende prijzen gewonnen als tekstschrijver en voor het beste lied in Portugal. Omdat hij graag in contact komt met andere culturen, mensen is hij daarnaast ook parttime gids. Zodra het over muziek gaat hebben Flávio en John elkaar gevonden. Zeker als blijkt dat ze ook nog een beetje dezelfde muziek smaak hebben.
We starten met een bezoek aan het fort Monte Brasil op de gelijknamige berg gelegen tegenover ons hotel op een vulkaan. Monte Brasil werd gevormd door een uitbarsting van de Guilherme Moniz en werd later gebruikt strategisch punt om piraten te bevechten. De strategische verdediging van de stad en de baai van Angra do Heroísmo leidde gedurende vijf eeuwen tot de bouw van talrijke vestingwerken op het schiereiland. De kanonnen die er nu nog staan zijn resten uit de WO II. Bij een uitzichtpunt kijkt de tweede koning van Portugal S. Alfonso VI over de stad uit.
We rijden naar de top van de berg waar we een schitterend uitzicht hebben op de hoofdstad van Terceira. Hier kun je ook goed zien dat Angro do Heroismo is ontstaan aan de baai. Vandaar ook de naam Angro wat baai betekent. De naam van de hoofdstad van Terceira is letterlijk vertaald “Baai van de heldenmoed”. De inwoners zijn trots op het heldhaftige verleden van hun stad. Iets wat blijkt uit hoe zorgvuldig de stad bewaard is gebleven. De stad werd in 1983 zelfs door Unesco uitgeroepen tot werelderfgoed na een zware aardbeving in 1980. De huizen zijn herbouwd in dezelfde stijl als voorheen. De gedenknaald boven op de berg herinnert aan de ontdekking van Terceira in 1432.
Hierna bezoeken we een traditionele stierenvechtersarena. Maar dat is niet waar het echte stierenvechten in Terceira uit bestaat. Bij stierenvechten denk je meteen aan Spanje maar op deze eilanden is het een way of life maar dan op een heel andere manier. Tourada a Corda betekent letterlijk stierenvechten aan een touw. De stier wordt vastgebonden met een touw dat door zes ‘pastores’ of herders wordt vastgehouden. Zij begeleiden de stier over het parcours en zorgen dat het dier het speelveld niet verlaat. Tijdens het evenement is het aan de omstanders of renners om de stier op het eindpunt te krijgen. Ze doen dit door de stieren te lokken en uit te dagen. De oorsprong van Tourada a Corda stamt volgens de Azorianen tussen de 16e en 17e eeuw, toen Portugal bezet was door het Spaanse rijk. De Spanjaarden probeerden voet aan de grond krijgen op Terceira, maar toen zij aan wal kwamen hadden de Azorianen een verrassing voor hen. De Azorianen hadden de Spanjaarden al aan zien komen in hun schepen en waren de kust ontvlucht. In de heuvels hadden ze zich verscholen en alle stieren verzameld. Toen de Spanjaarden aan wal kwamen en door het lege dorp liepen, lieten de Azorianen alle stieren in een keer los. De dieren raasden door de straten en verjoegen de Spanjaarden weer naar hun schepen. Of het nu waargebeurd is of niet, de mythe verklaart wel waarom de bewoners op Terceira zo gek zijn op het Tourada a Corda.
Onze eerste miradouro-stop is bij het uitzicht op de twee eilandjes (groot en klein) die samen Ilhéu das Cabras vormen. Deze eilandjes zijn privé-eigendom van een familie. Maar ze hebben er niets aan want het is als beschermd gebied uitgeroepen door de overheid. Het is meer voor het aanzien van de familie. Aanvankelijk wilden ze er geiten gaan houden maar zie maar eens hoe je de geiten moet melken. Ondoenlijk. Grappig genoeg betekent Ilhéu das Cabras: eilandjes van de geiten!
Hierna bezoeken we een zgn. império ofwel Heilige Geest-kapel. De verering van de Heilige Geest is kenmerkend voor de Azoren. De aanroeping van de Heilige Geest tijdens de natuurrampen die de archipel hebben geteisterd en de roem van zijn wonderen, het harde leven en het isolement van de eilanden droegen bij aan de wortels van de cultus en bleven bestaan, terwijl deze tradities verdwenen op het vasteland van Portugal. De inwoners smeken de Heilige Geest om hulp bij grote problemen en uitdagingen, en bekostigen een feestmaaltijd als hun smeekbede wordt verhoord en ze dus bij God in het krijt staan. De gelofte wordt ritueel plechtig bezegeld door een kroning in de kerk tot emperador (koning). De kronen zijn in het bezit van broederschappen die ook bijdragen aan de organisatie van het feest. In de império staat meestal een replica van de echte kroon. Op alle eilanden zie je de impérios, de Heilige Geest kapelletjes die fungeren als gemeenschapshuis van de broederschap. Net als we de império willen verlaten komt er een processie langs waar de kronen door de straat worden gedragen.
We bevinden ons inmiddels aan de zuidkust van Terceira. Bij Baia da Salga is onze volgende stop. De Baai van Salga is een historisch belangrijke plaats voor de beroemde slag bij Salga, die de militaire verovering van de Azoren door Spaanse troepen op 25 juli 1581 vertraagde. De mythe zou zijn dat een vrouw alle stieren bij deze baai verzamelden en hun staarten in brand stak doordat de stieren begonnen te lopen en zo de Spanjaarden verjaagden. Een azulejos-tableau herinnert nog aan deze strijd.
De kerk van São Sebastião, Igreja Matriz, werd rond 1455 gebouwd door de eerste kolonisten van het eiland, maar onderging belangrijke conserveringswerken, namelijk in 1568. Na een grote brand in 1789 werden de nieuwe restauratiewerken pas in 1795 voltooid. Bij toeval heeft men in deze kerk laat middeleeuwse fresco’s gevonden die uniek zijn in de archipel. Men is nog druk bezig met de restauratiewerkzaamheden. Deze kerk wordt beschouwd als een van de mooiste en meest waardevolle kunstwerken op de Azoren. Zoals gezegd, op Terceira kom je veel império’s tegen. Hoe klein het dorp ook is; men heeft een império. Ze zijn vaak al meer dan honderd jaren oud. Ook in het dorpje São Sebastião begint net een processie van de kroon van de Heilige Geest.
We rijden verder naar de oostkust via Porto Martina, een badplaats die uit verschillende natuurlijke zwembaden bestaat, bereiken we Baloiço da Praia. Vanaf Baloiço da Praia heb je een mooi uitzicht op de haven van Terceira. Zoals we ook op de luchthaven zagen is er hier een militair gedeelte in de haven voor de Amerikanen. De luchthaven van Terceira is erg groot omdat het ook een militaire Amerikaanse luchtbasis is. De Amerikaanse aanwezigheid op Terceira is een zegen en een vloek voor de inwoners. Ten tijde van de oorlog in Afganistan waren hier zo’n 2000 Amerikaanse militairen met hun gezinnen gestationeerd. Er werd geld uitgegeven en de lokale economie floreerde. Elke twee jaar kregen de Amerikanen geld voor nieuwe koelkasten, vriezers, televisies en andere huisraad. De bevolking profiteerde hiervan want hun ‘afgedankte’ spullen waren perfect en stonden in menige woning. Ook werden er riante woningen gebouwd door en voor de Amerikanen. Maar zo’n 10 jaar geleden riep de U.S.A. veel van hun militairen terug. Er werden op Terceira nog zo’n 400 militairen gestationeerd zonder gezinnen. Er werd niet meer met geld gesmeten en de economie zakte als een kaartenhuis in elkaar. Vele voorheen door Amerikanen bewoonde huizen staan leeg en onbetaalbaar voor de plaatselijke bevolking. Daarbij staan ook nog veel woningen op Amerikaans grondgebied en dat lijkt wel een spookstad geworden. Het is enorm tegenstrijdig want de jeugd schreeuwt om woningen die er niet zijn en aan de kust staan duizenden woningen leeg en te verpauperen.
Terceira heeft ruim 70.000 melkkoeien. De weilanden zijn met typische lage lavamuurtjes van elkaar gescheiden door de Vlamingen die hier voet aan land zetten. Door de vulkaanuitbarstingen lagen er over lavastenen. De eenvoudigste manieren om ze niet te hoeven afvoeren was om er muurtjes van de bouwen. Hierdoor heeft dit gebied de bijnaam lappendeken gekregen. Vanuit Serra da Cume is deze “lappendeken” goed te bewonderen op een hoogte van 542 m.
Op weg naar het dorpje Biscoitos kom je nog een andere toepassing tegen van de lavamuurtjes namelijk voor de wijnbouw. Biscoitos staat ook bekend om zijn wijngaarden waar de beroemde vinho verdelho van de Azoren vandaan komt. Biscoitos is gelegen aan de noordkust van het eiland Terceira en bestaat uit natuurlijke zwembaden die tussen eigenaardige zwarte rotsformaties van vulkanische oorsprong liggen. Deze zone met een degelijke infrastructuur lokt niet alleen talrijke badgasten maar ook natuurliefhebbers die hier het prachtige landschap vol contrasten tussen het donkere basalt en de blauwe zee komen bewonderen.
TERCEIRA
13 JUNI 2022
Er staat een waterzonnetje aan de lucht als ik ‘s morgens vanuit ons balkon naar buiten kijk. Zoals zo vaak wordt gezegd heb je op de Azoren vier seizoenen op een dag. Vandaag zou het fijn zijn als in ieder geval droog zou blijven. Om 9:00 uur nemen we een taxi naar het centrum. Sommige straten zijn zo steil en dat is echt steil. We laten ons afzetten bij de botanische tuinen van Angro de Heroismo.
De stad en óók de bevolking is helemaal in de ban van het festival Sanjoaninas wat van 17 juni tot 26 juni duurt. De straten zijn versierd met kleurrijke bogen en blauwe vaandels. De Sanjoaninas zijn de grootste populaire festiviteiten op Terceira en Angro de Heroismo. De Sanjoaninas-festiviteiten dateren uit de zestiende eeuw en hebben altijd een sleutelrol gespeeld in de cultuur van de Azoren. Ze beginnen met de openingsstoet en mars van de koningin en duren enkele dagen met culturele, recreatieve, etnografische en sportieve activiteiten. Het Sanjoaninas Bullfighting Festival is één van de hoogtepunten en een van de belangrijkste evenementen in zijn soort op het Iberisch schiereiland en omvat stierengevechten, stierengevechten met touwen en stierenrennen in de straten. De straten zien er met de vele balkons en bloemen kleurig uit.
Vanuit de botanische tuinen lopen we naar de blauw gekleurde Igreja da Misericórdia ofwel Barmhartigheidskerk gelegen aan de baai. De hemelsblauwe kerk ligt aan het water en was een plek waar zeevaarders kwamen voor gebed en genezing. De kerk was namelijk tevens Terceira’s eerste ziekenhuis. Helaas kunnen we de kerk van binnen niet bezoeken. Een beeld van Hendrik de Zeevaarder staat bij de baai. Het grappige is dat Terceira ook zomaar anders had kunnen heten. In 1451 trof een kapitein het eiland aan in de Atlantische Oceaan tijdens een van zijn expedities voor Hendrik de Zeevaarder. Die beste man noemde het eiland Jezus Christus. Zo’n twintig jaar daarvoor was Terceira al bij toeval ontdekt door zeelieden die Brazilië wel een geschikte naam vonden. Uiteindelijk is Terceira vernoemd naar het feit dat dit eiland als derde (terça in het Portugees) van de Azoren is ontdekt.
Bij de baai is een haven. Er liggen de mooiste boten. Opmerkelijk is dat buitenlanders hier slechts zo’n 35 euro per maand moeten betalen om hier te liggen inclusief water en elektriciteit. Voor de plaatselijke bevolking kost het het vijfvoudige!
We vervolgen onze weg naar de kathedraal, Igreja do Santissimo Salvador da Sé. De kathedraal is een van de twee belangrijkste gebouwen van de stad. Het interieur van de kathedraal valt eigenlijk tegen. Je zou een overdaad aan barok verwachten. Maar de kathedraal werd zwaar beschadigd door de aardbeving van 1 januari 1980, door het instorten van de gevel op 5 juli 1983 en door de brand van 23 september 1983, wat leidde tot het verlies van een enorme artistieke collectie, voornamelijk barokke decoraties. Op 11 juni 1980 classificeerde de regionale regering van de Azoren de kathedraal van São Salvador als een regionaal monument. Het andere belangrijke gebouw is het Palácio Bettencourt gelegen aan het centrale plein Praça Velha. Het is een paleis uit de 13e eeuw, dat aan de Kapitein-generaal van de Azoren toebehoorde. Tegenwoordig is het de Openbare Bibliotheek. Aan het plein liggen (bijna vanzelfsprekend) verschillende kerkjes. We drinken hier koffie met een cake van deze streek en slenteren weer terug naar ons hotel want om 14:00 uur komt Flávio ons halen voor onze middagexcursie.
Vanmiddag staat het natuurpark van Terceira op ons programma. We rijden door een heuvelachtig landschap naar Furnas do Enxofre. Er is een wandelpad aangelegd om goed zicht te krijgen op de fumarolen. Ook al is de krater zogenaamd in rust, dan gaat het vulkanisch proces in den bodem toch verder en de vulkanische gassen, die daarbij vrij komen, trachten te ontwijken door ieder gat, dat ze maar vinden kunnen. Deze „spui”-gaten nu voor het wel sluimerend, maar niet bedwongen vulkanisch geweld van de berg, noemen we fumarolen.
Meestentijds echter behoef je niet te wachten, tot je het typische geluid van ontsnappend gas hoort, want gewoonlijk kondigen deze herauten van vulkanische werking zich reeds van verre aan door de penetrante geur van rotte eieren ofwel de zwaveldampen. Het lijkt net een maanlandschap. De hitte die vrijkomt als de dampen vrijkomt is enorm. Door de mineralen in de grond worden sommige mossen rood wat het erg mooi maakt. Deze mossen kunnen enorm veel water opnemen. Als het tien dagen niet heeft geregend zijn ze nog vochtig.
We vervolgen onze excursie met een bezoek aan Algar do Carvão. Een reis naar het middelpunt van de aarde. Zo voelt het als je afdaalt in de Algar do Carvão, een van de natuurlijke wonderen van Terceira. Deze geologische formatie ligt op slechts 12.2 kilometer van Angra do Heroismo, verborgen tussen de spectaculaire groene heuvels. Algar do Carvão betekent letterlijk grot van kool en is zo genoemd vanwege de zwartgeblakerde geologische formaties.
Tijdens een excursie naar Algar do Carvão daal je af in een 90 meter diepe lavatunnel. Door de enorme omvang voel je je onbeduidend en klein. Aan de muren groeien dikke plakken mos en varens. Grillige rotspartijen hellen vervaarlijk over het pad. Tijdens de eerste ontdekkingstocht in 1893 daalden af mensen met niets meer dan een touw. Nu is de grot toegankelijk via een tunnel en zijn er trappen aangelegd om de afdaling gemakkelijk te maken. In het gebouw neem je de trap naar beneden en wandel je door een grijze tunnel. De muren zijn glad en verlicht met witte fakkels. Het wekt een kille indruk. Alsof je onderweg bent naar een ondergrondse kerker. Na nog een trap vervolg je je pad door de tunnels naar het binnenste van Algar do Carvão. Hier wordt de tunnel nog smaller. Je moet er achter elkaar lopen, omdat het pad niet breed genoeg is om naast elkaar te lopen. Het pad voelt ietwat claustrofobisch, maar dan is plots het eind in zicht en loop je een immense ruimte binnen. Het verschil tussen het smalle pad en de open ruimte, maakt de grot alleen indrukwekkender. Je oog wordt vrijwel direct getrokken door het licht, dat bovenaan de mond van de lavatunnel schijnt. Langs de 45 meter hoge muren groeien mossen en varens waar de zon de muren raakt. Ergens doet deze ruimte denken aan een hangende tuin. Het is bijna lastig om je voor te stellen dat er ooit lava door deze groene pijp stroomde. Maar de stroperig uitziende rotsformaties zijn de restanten van de lava die de grot heeft gevormd. Hoe lager je kijkt, hoe kaler de grot wordt. De paradijselijk groene muur loopt over in grillige rotsen met stalactieten en glinsterende brokken steen. Het is bijna onwerkelijk. Hier en daar vallen dikke druppels van het plafond van de mossen die zich hier hebben gevormd. Op het diepste punt van de grot ligt een meertje met helder blauwgroen water. Het water steekt af strak af tegen de donkere muren en kan afhankelijk van hoeveel het heeft geregend wel 15 meter diep zijn. De temperatuur van het water is slechts 6 graden. Dan nemen we dezelfde trappen weer terug naar boven. Het is een hele klim maar wat was dit prachtig en de moeite waard.
Flávio rijdt ons naar Lagoa das Patas wat in het binnenland van het eiland ligt en haar naam dankt aan een prachtige kunstmatige lagune, gevoed door afvloeiing van de Serra de Santa Bárbara.
Alsof we nog niet genoeg uitzichtpunten hebben gezien, rijdt Flávio ons nog naar een mooi uitzichtpunt. Hier hebben we een goed uitzicht op de zuidkust van Terceira met uitzicht op de twee eilandjes die samen Ilhéu das Cabras vormen en de vulkanen die bij ons hotel Terceira de Mar liggen.
Azoren hebben altijd een sterke band met vee gehad. In de 14e eeuw, toen de Portugezen de negen vulkanische eilanden ontdekten en besloten ze te vestigen, lieten ze eerst een stel vee achter om te zien of ze konden overleven – het rotsachtige terrein leek tenslotte enigszins onbewoonbaar. Toen de ontdekkingsreizigers een paar jaar later terugkeerden en de koeien zagen gedijen, begonnen ze zich op de eilanden te vestigen, die bekend werden als de Azoren. De Azoren staan bekend om het feit dat ze meer koeien dan mensen hebben. Tegenwoordig is Terceira de thuisbasis van ongeveer 56.000 mensen en twee keer zoveel koeien, waaronder het zeldzame (en nu beschermde) karamelkleurige Ramo Grande-ras, dat met de allereerste kolonisten arriveerde. De Azoren zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van de Portugese zuivelproductie, en de ‘gelukkige koeien’, zoals de lokale bevolking ze noemt, zijn overal op het eiland te zien grazen – grasgevoerd is hier een gegeven en schuren zijn ongehoord. Het milde klimaat en de uitstekende weersomstandigheden zorgen ervoor dat de koeien het hele jaar door buiten kunnen leven, vrij rondlopen op weiden en velden omringd door vulkanische stenen en een aantal van de mooiste uitzichten op de eilanden.
Van wekelijkse stierenrennen tot smakelijke verse kaas tot rundvleesstoofpot in Portugese stijl genaamd Alactra, het lijkt alsof alles hier om het rund draait. De zuivelproductie is een van de twee belangrijkste industrieën op Terceira (de andere is rundvlees). De Azoren zijn gespecialiseerd in zuivelproducten zoals melk, yoghurt, boter en kaas, waarbij elk eiland, inclusief Terceira, zijn eigen kaasstijl maakt.
We sluiten de dag af met een bezoek aan een melkfabriek, Quinta Dos Acores, die een winkel erop na houdt waar allerlei melk/runderen gerelateerde producten te koop zijn. Van vlees tot ijs. Elke dag wordt er ca. 600.000 liter melk geproduceerd door alle koeien op Terceira. Zoals we ook steeds meer in Nederland zien gaan boeren ijs produceren. Zo ook hier. Wij eten heerlijk een ijsje en om half zeven zijn we weer bij ons hotel. We nemen afscheid van Flávio die we wellicht in de toekomst nog wel eens zullen ontmoeten. In november tenslotte heeft hij een optreden in de Melkweg in Amsterdam.
