Caltagirone
RONDREIS SICILIË
Kleurrijke tegeltjes, sprekende koppen en andere voorwerpen van keramiek – dat is wat je ziet zodra je een voet in Caltagirone zet. Nagenoeg alle gebouwen in het historische centrum van dit Siciliaanse stadje zijn versierd met majolica-tegeltjes en beelden of andere kleurrijke details van keramiek. De keramiekkunst is nauw verbonden met Caltagirone. De naam van het stadje is er zelfs direct van afgeleid. Caltagirone is een verbastering van het Arabische Qal’at Ghiran, dat grofweg ‘Kasteel van de Vazen’ betekent. Al tijdens de overheersing van de Arabieren maakten de bewoners hier kleurrijke keramieken voorwerpen, iets waar ze nog altijd bedreven in zijn.
CALTAGIRONE
8 MEI 2023
Om kwart over twee rijden we vanuit Piazza Armerina naar Caltagirone. Hier hebben we een B & B Attico Taranto voor de nacht. Het is ongelooflijk zo mooi! Omdat we de enige gasten zijn, geeft de eigenaar alle sleutels aan ons en kunnen we alles gebruiken. Morgenvroeg komt hij het ontbijt regelen. Vanaf de jacuzzi en terras heb je een prachtig uitzicht. De eigenaar van B & B Attico Taranto is architect en dat kun je aan alles zien.
Onze gids Grazia wacht ons om 4 uur op. Al tijdens de overheersing van de Arabieren maakten de bewoners hier kleurrijke keramieken voorwerpen, iets waar ze nog altijd bedreven in zijn. Het keramieken kunststuk dat het meest in het oog springt is de ruim honderdveertig treden tellende Scala di Santa Maria del Monte, waar men in 1606 aan begon te bouwen om de lager en hoger gelegen gedeelten van Caltagirone met elkaar te verbinden. Het duurde tot 1884 voor de trap van grijze lavasteen klaar was. Pas in 1954 werden de kleurrijke keramieken tegeltjes toegevoegd, allemaal verzameld door Antonio Ragona. De originele tegeltjes zijn van alle tijden, maar komen allemaal uit Caltagirone. Hier werden ze van de tiende tot de twintigste eeuw gemaakt, zonder te weten dat de meer dan honderddertig meter lange trap ermee bekleed zou worden. Elke tien treden geven aan in elke tijd ze zijn gemaakt door de kleuren die zijn gebruikt. Tijdens de laatste weken van mei is de trap het decor van de zogenaamde Infiorata, een bloemenfeest waarbij de trappen worden bedolven onder een enorme hoeveelheid bloemen die samen een mooi patroon vormen. Het is een prachtig gezicht. Op 24 en 25 juli wordt de trap ter ere van het feest van San Giacomo, de patroonheilige van Caltagirone, zodra het donker wordt sfeervol verlicht door vierduizend coppi, kaarsjes, die eveneens samen een bijzonder patroon vormen in de donkere nacht (want alle andere verlichting is uit).
We bezoeken de nabij gelegen kerk die gewijd is aan de patroonheilige van de stad San Giacomo. De kerk ligt eigenlijk aan de voet van de Scala di Santa Maria del Monte. Hier is ook een mini-tentoonstelling ingericht over de Infiorata. We lopen langs een Jezuïetenkerk naar de kathedraal. Het stikt hier werkelijk van de kerken, zoals in heel Sicilië. Vele zijn gesloten omdat men simpelweg geen mensen heeft om de kerken te bemannen. Alleen Caltagirone telt al dertig kerken!
Apart is ook dat bij de kathedraal van Caltagirone een klokkentoren is gebouwd met natúúrlijk keramiek. Na de aardbeving werd nergens meer de bouw van een klokkentoren bij een kerk toegestaan. Een modern kunstwerk siert het plein. Caltagirone is gebouwd op drie heuvels die door bruggen met elkaar worden verbonden. Wij lopen van de bovenstad naar de benedenstad voor een bezoek aan een keramiekwerkplaats.
Je ziet in Caltagirone ook veel kleurrijke keramieken koppen, bijvoorbeeld op balkons. Italië zou Italië niet zijn als er geen prachtig verhaal over deze hoofden te vertellen zou zijn. Een luguber verhaal, met de voor Italianen zo kenmerkende dosis passie.
Voor dit verhaal reizen we terug naar het Sicilië van rond het jaar 1000, om precies te zijn naar Palermo, dat in die tijd werd bestuurd door de Arabieren. In een van de wijken van de stad bracht een Siciliaanse schone elke dag uren door op haar balkon. Niet smachtend naar een minnaar, maar druk doende met haar planten, die ze lieve woordjes toefluisterde. Ze gaf elke plant een perfect uitgekiende slok water, streek over de bladeren en plukte dode bloemen weg om plaats te maken voor nieuwe kleurenpracht.Terwijl ze ingespannen bezig was, had ze geen oog voor haar omgeving. In eerste instantie had ze de toevallige voorbijganger, een jonge Moor, dan ook niet opgemerkt. De jongeman was bij de eerste aanblik van haar betoverende verschijning echter meteen tot over zijn oren verliefd. Hij aarzelde geen moment, ging op zijn knieën en verklaarde de Siciliaanse dame zijn liefde. Hoewel ze in eerste instantie wat verlegen reageerde, vlogen de vonken er al snel vanaf.
De Siciliaanse was tot over haar oren verliefd. Ze verwaarloosde zelfs haar geliefde planten om maar zoveel mogelijk tijd door te kunnen brengen met de Moor. Deze jongeman had haar echter niet verteld dat er thuis een vrouw en een kind op hem zaten te wachten. Toen ze dit ontdekte, verdween alle liefde en passie uit haar hart, om plaats te maken voor haat en woede.
Ze zon op wraak en terwijl ze haar planten water gaf, ontkiemde er een idee in haar hoofd. Toen ze die avond de liefde hadden bedreven en de Moor tevreden in een diepe slaap was gevallen, sneed ze hem de keel door. Ze plantte het hoofd in een van haar potten en zette er een basilicumplant in. Zo zou de Moor voor altijd bij haar zijn, ver weg van zijn gezin. De basilicumplant groeide nog beter dan al haar andere planten. Niet alleen vanwege haar goede zorgen, maar ook en vooral vanwege de zoute tranen die ze elke avond boven het hoofd van haar minnaar vergoot.
Toen de heldergroene basilicumblaadjes de aandacht begonnen te trekken van voorbijgangers, vroegen ze haar om zo’n zelfde pot. De jonge vrouw besloot meer bloempotten in de vorm van een hoofd te maken, zodat er overal in Palermo kleurrijke koppen op de balkons zouden staan.
Naast de jonge Moor portretteerde ze ook zichzelf, zodat ze altijd samen zou zijn met haar minnaar, zij het versteend op een balkon…
We brengen als laatste nog een bezoek aan de botanische tuinen dat zo’n 7 ha. inneemt. We zijn inmiddels zover afgedaald en moeten weer naar als het ware de bovenstad zien te komen. Grazia is zo aardig om ons in haar eigen auto terug te brengen naar het centrum, gelegen in de bovenstad. We gaan een keramiekkop kopen en drinken tegenover de keramiekwinkel een kopje koffie/thee met een brioche met citroen- en mandarijn-ijs. Heerlijk. Een echte Siciliaanse traditie is un brioche con gelato, een broodje ijs. In plaats van Nutella op een zoet broodje te smeren, ‘beleg’ je het broodje met een paar bolletjes ijs. Rond 19:00 uur zijn we weer in onze prachtige B&B. We hebben het de hele dag droog gehouden wat op zichzelf een wonder is en weer veel mooie dingen meegemaakt en gezien. Op naar de volgende etappe van onze rondreis door Sicilië.